Kinderen

De grootste overgang in Thé Tjong-Khings carrière was die van striptekenaar naar kinderboekenillustrator. Nadat Thé jarenlang geraffineerde volwassenen had neergezet in allerlei poses, switchte hij in de jaren zeventig naar kliederende kleuters, ravottende jongens en opgeschoten tieners.

Ontdek dit thema

Hoewel Total Loss, weet je wel (1973) niet Thé’s eerste kinderboek was, schrijft hij die carrièreswitch toch toe aan Miep Diekmann (1925-2017). Zij wist dat kinderen veel liever strips lazen dan boeken en wilde in haar boeken dichter aansluiten bij hun wereld. ‘Het is maar de vraag of ik nu hier had gestaan,’ sprak Thé in zijn dankwoord bij de inontvangstneming van de Max Velthuijs-prijs in 2010 voor zijn gehele oeuvre, ‘als Miep Diekmann zo’n veertig jaar geleden niet met de vuist op tafel had geslagen en geroepen had dat haar nieuwe boek door een striptekenaar geïllustreerd moest worden.’

Miep Diekmann kende Thé’s strips uit de krant en bewonderde zijn realistische manier van tekenen, vertelde ze in 2011. ‘Hij tekende mensen zoals mensen zijn. Toen ik dat had gezien wist ik: hem wil ik hebben. Vanwege de manier waarop hij contact tussen mensen verbeeldde – beweeglijk en helder, zonder dat het zoetig werd.’ De omslagtekening voor Total Loss heeft hij met zweet in zijn handen gemaakt, herinnert Thé zich. ‘Voor het eerst een boek voor Querido, en dan ook nog voor Miep Diekmann! Je kunt aan alles zien dat er met de moed der wanhoop is gezwoegd. Ik wist toen nog niet goed hoe ik gebladerte moest tekenen, hoe ik de kinderen onder zo’n boom in beeld moest krijgen. Kortom: stress alom.’

Waar Thé in zijn strips de kaders monteerde als een film, waar eindeloos veel tekeningen van dezelfde karakers voor gemaakt moesten worden – ingezoomd, uitgezoomd, met sterk uitvergrote gezichtsuitdrukkingen – moest hij in kinderboekillustraties zoeken naar één sterk beeld. ‘In het begin vond ik het moeilijk, maar gaandeweg leerde ik met minder meer te bereiken: minder lijnen, minder gebaren, meer ruimte voor fantasie.’ 

Tekening voor Foster Parents Plan
Tekening voor Foster Parents Plan
Tekening voor Foster Parents Plan
Tekening voor Foster Parents Plan

Hij ontdekte dat hij in één tekening kwijt kon waar hij anders een hele reeks voor nodig gehad zou hebben. Na verloop van tijd verdwenen de uitgesproken gezichtsuitdrukkingen en de praatwolkjes naar de achtergrond, om plaats te maken voor kinderen met open gezichtjes en mopsneuzen – in allerlei verschijningsvormen. 

In 1976 kwam er een manuscript van Dolf Verroen op zijn pad: Allemaal de boom in. Dat werd het begin van een serie voor beginnende lezers die tot ver in de jaren tachtig zou doorlopen. Kinderen bestudeerde Thé er niet voor, vaker keek hij naar zijn eigen spiegelbeeld, of putte hij uit zijn herinnering om hun gemoedstoestand te verbeelden. Dolf Verroen herinnert zich dat sommige mensen vonden dat Thé de kinderen te klein afbeeldde. Hij legde de kwestie voor aan kinderen tijdens schoolbezoeken. Zij wuifden het bezwaar weg. ‘Wij voelen ons ten opzichte van grote mensen net zo klein,’ antwoordden zij. 

Uit <i>Allemaal de boom in</i>, Dolf Verroen. Leopold (1976)
Uit Allemaal de boom in, Dolf Verroen. Leopold (1976)

Meer zien?

In de galerij zijn alle beelden bij dit onderwerp verzameld.

Bekijk nu alle beelden

Allemaal de boomin werd de opmaat voor Wiele wiele stap (1977), het boek waarmee Thé zijn eerste Gouden Penseel in de wacht sleepte. Miep Diekmann werd in 1974 oma en ontdekte als oppas van haar kleindochter dat er veel te weinig boeken waren voor peuters. Ze wilde ritmische versjes schrijven, op de maat van de zwarte liedjes die ze kende uit haar jaren op Curaçao. Uitgeverij Querido was niet direct ingenomen. Diekmann: ‘Ze hadden net een keiharde tienerroman over blackpower van me uitgegeven, en zeiden: Wat moeten we met die peuterversjes?’ Dat Thé de tekeningen in pen en inkt had gemaakt, en dat de tekst en tekeningen een geheel vormden, werd ook lauw ontvangen. 

Uiteindelijk stemde Querido er toch mee in. De Griffeljury was zo gecharmeerd van het samenspel van tekst en tekeningen dat het boek in 1978 een Gouden Griffel won, die zou worden uitgereikt voor tekst én tekeningen. Thé weigerde. Een Griffel accepteren zonder een letter te hebben geschreven, dat kon echt niet, vond hij. Het punt was, dat het Gouden Penseel dat jaar al was toegekend aan Jan Marinus Verburg voor zijn tekeningen in Tom Tippelaar. In allerijl werd besloten om dan voor één keer twee Gouden Penselen uit te reiken, en zo werd Wiele wiele stap met dubbel Goud bekroond 

Miep Diekmann en Thé Tjong-Khing bij de uitreiking van het Gouden Penseel 1978, © ANP/Spaarnestad Fotoarchief
Miep Diekmann en Thé Tjong-Khing bij de uitreiking van het Gouden Penseel 1978, © ANP/Spaarnestad Fotoarchief

Na Wiele wiele stap illustreerde Thé Diekmanns vier bundels over het eigenzinnige kleuterduo Hannes en Kaatje, die zij had geschreven voor het radioprogramma Kletsmajoor. Hannes is een gevoelig typje met een donkere krullenbol, Kaatje een driftkikker. Samen beleefden ze avonturen op kleuterniveau, waarbij de volwassenen af en toe een flinke veeg uit de pan kregen.

Intussen had Thé schrijfster Simone Schell leren kennen via de redactie van Bobo. Jarenlang maakten ze elke maand een grote zoekprent, waarin kleuters uitraasden op hobbyclubs, schoolreisjes maakten, of lekker kliederden in de keuken. Op de tekeningen is het een lekker rommelige boel, alle kinderen gaan er hun eigen gang. 

Uit <i>Hier zit ik op</i>, Simone Schell. Oberon (1973)
Uit Hier zit ik op, Simone Schell. Oberon (1973)

Hij illustreerde ook haar boeken De nachtkinderen (1980), Tocht naar Toerpa (1981), Met andere ogen (1982) en Sjato Lila de Roze (1984). De twee werden vaak uitgenodigd voor schoolbezoeken en trokken tien jaar lang van school naar school. Simone Schell, in 2011: ‘Een van Khings acts was om te beginnen met twee puntjes, die dan al gelijk iets uitdrukten. Het werd een baby, die in mijn verhaaltje opgroeide tot keizer, koning of admiraal, of gewoon boef. Khing visualiseerde dat met wisser en krijt. Op die scholen hebben we ontzettend veel plezier gehad.’

Meer zien?

In de galerij zijn alle beelden bij dit onderwerp verzameld.

Bekijk nu alle beelden
Toon alle thema's