Er bestaat een beeld van de Nederlandse literatuur waarbij alles vooral kommer en kwel is. In het naturalisme gingen ‘nerveuze’ hoofdpersonen door de omstandigheden bij voorkeur rechtstreeks op de ondergang af. Zo kort na de oorlog was Nederland grauw, was iedereen werkloos en somber en kwam aan zelfontplooiing niet toe, en in de jaren zeventig, toen welvaart steeds meer groeide, werd de literatuur een terrein waar schrijvers zich van hun streng gereformeerde achtergrond probeerden te bevrijden. Duisternis troef dus, en zelfs literaire seks stond vaak in het teken van schuld, onmacht en wanhoop. Ja, Jan Wolkers liet zijn personages naar hartenlust neuken, maar ziekte, dood en ongelijke machtsverhoudingen kwamen daarbij vaak om de hoek kijken. Gerard Reve omschreef seks als een mystieke ervaring in een religieuze traditie die terug gaat tot op de Middeleeuwen, maar kon zich prompt voor de rechter verantwoorden.
Toch, zo hoefde het niet altijd te zijn. Een zeer, zéér voorzichtig tegengeluid lezen we bij Belle van Zuylen. In het verhaal ‘Mrs. Henley’ kleedt de hoofdpersoon zich enigszins uitdagend aan voor een bal, waarop haar echtgenoot reageert: ‘Ik vind overigens dat een vrouw van zesentwintig niet gekleed moet gaan als een meisje van vijftien, en een vrouw van goede stand niet als een toneelspeelster.’ Dat pikt ze niet – en ze geeft aan dat hij het maar hoeft te zeggen, en ze dan onmiddellijk van het bal zal afzien. Verkleden is niet aan de orde. Een bescheiden verzet, maar zoals Joke Hermsen het beschrijft: ‘Veel achttiende-eeuwse vrouwen kregen een sociale, intellectuele en seksuele kuisheids-gordel omgegespt en hun gedrag werd aan talloze zedelijke wetten onderworpen’ – en dat had Van Zuylen scherp beschreven.
Een eeuw later, zonder twijfel geïnspireerd door het Franse naturalisme, liet Lodewijk van Deyssel zijn hoofdpersonage haar seksuele gevoelens ontdekken. Natuurlijk, Mathilde is geen onbezorgd type, maar haar verkenningen waren toch in elk geval in dat befaamde dertiende hoofdstuk niet beladen door iets anders dan erotiek.