Klaas Smelik
(1897-1986)Voordat hij hoorspelen, toneelstukken en televisiespelen schreef, had Klaas Smelik als schipper gevaren. Zwervend over de wereld waren de sociale wanverhoudingen hem opgevallen. Hij was getrouwd met kinderboekenschrijfster Jenny Kiggen en had enige tijd een verhouding met de Joods-Nederlandse schrijfster Etty Hillesum, die hem ‘de oude verbeten klassestrijder’ noemde.
Klaas Smelik
door Siem Stolp (1919-1993)‘In zijn werk vindt men geen opsmuk, noch naar boekenwijsheid riekende zielekundige ontledingen. Zijn stijl is direct. Er zit een sterke dynamiek in de handeling, de personen zijn levensecht. Onmeedoogend toont de schrijver den mensch zooals hij IS,’ aldus het tijdschrift Voor allen in 1939 over Klaas Smelik en diens dan net verschenen roman En altijd roept de zee. Het was geen eersteling, zo schreef het blad, ‘dat voelt men aan den zeer juisten kijk op menschen en toestanden welke in dat werk beschreven worden’. Eerder verschenen van Smelik al Van verre voyagiën, Jongens van alle stranden en Schip Ahoy. Hij had op de grote vaart gevaren en de scheepvaart was een belangrijk thema in zijn werk.
Smelik was communist, werkte bij de socialistische VARA, schreef voor het communistische dagblad De Tribune en was een van de oprichters van het Arbeiders-Schrijverscollectief Links Richten, dat tot doel had proletarische literatuur te verspreiden. Toen de Duitsers in 1940 Nederland bezetten, vreesde hij te worden opgepakt vanwege zijn antifascistische geschriften en overwoog hij zelfmoord. Niettemin ging hij in 1941 als dramaturg bij de Nederlandse Omroep werken om zo zijn brood te verdienen. Het werd hem na de oorlog zwaar aangerekend.
Tegelijkertijd was Smelik degene die zijn vriendin en ex-geliefde Etty Hillesum – tevergeefs – probeerde te overtuigen onder te duiken en die na de oorlog zijn best deed haar dagboeken gepubliceerd te krijgen, iets wat uiteindelijk zijn zoon lukte. Ook schreef hij ter herinnering aan Hillesum het toneelstuk De Ester H., over Israëls strijd om voortbestaan, dat in 1959 als hoorspel werd uitgezonden.
Zijn grote successen behaalde Smelik in de periode 1955-1965, met toneelstukken, hoor- en televisiespelen die niet alleen in Nederland, maar ook in het buitenland werden opgevoerd, zoals De schipper van de Maartje Jacoba (dat in het Duits werd opgevoerd als Das Leben geht weiter).